19. Yüzyılda Erzincan - Tanzimattan Birinci Dünya Savaşına Kadar 1839-1914

19. YÜZYILDA ERZİNCAN
Tanzimattan Birinci Dünya Savaşına Kadar (1839-1914)
Dr. NURETTİN BİROL
Erzincan Doğu Anadolu Bölgesi'nin Yukarı Fırat bölümünde, Orta Anadolu'yu doğuya, Kuzey Anadolu'yu güneye bağlayan yolların kavşak noktasında bulunan, iklimi ılıman, etrafı dağlık, ortası bağlık şirin bir Anadolu şehrimizdir.
19. yüzyıl, Osmanlı Devleti'nin en buhranlı bir dönemi olarak tarihteki yerini alırken bunun en büyük acı ve ıstırabını Kafkasya, Doğu Anadolu ve Balkanlarda yaşayan Müslüman halk çekti. Çünkü bu yüzyıldaki Osmanlı – Rus Savaşları, Osmanlı Devletini maddi ve manevî olarak büyük bir buhrana sürüklemişi. Bu araştırmamız sekiz bölümden oluşmaktadır:
Girişte Eskiçağlardan Türk hâkimiyetine, oradan 19. yüzyıla kadar Erzincan tarihine kısa bir giriş yaptık. Birinci bölümde 1828-1829, 1853-1856 ve 1877-1878 Osmanlı Rus savaşlarının bölge üzerindeki etkileri hakkında bilgi verirken özellikle Rus baskı ve zulmünden kaçıp Erzincan'a gelen Kafkas Muhacirleri konusuna geniş yer verdik. İkinci bölümde 1890'lardan 1900'e kadar devam eden İlk Ermeni ayaklanmalarını sebepleri ile beraber inceledik. Üçüncü bölümde, Erzincan'daki IV. Ordu'nun faaliyetleri hakkında bilgi verildi. Dördüncü bölümde Tanzimat'tan sonra 1864 vilâyetler Nizamnamesine göre yeniden teşkil edilen Erzurum vilâyetinin bir sancağı olan Erzincan'ın idarî taksimatı, nüfus dağılımı, sosyal ve ekonomik hayatı hakkında bilgi verildi. Beşinci bölümde 19. yüzyılda özellikle eğitim alnında atılımların ve yenileşmelerin yaşandığı bir dönemde Erzincan'daki eski ve yeni mektepler, medreseler ve kütüphaneler hakkında bilgi verildi. Altıncı bölümde Erzincan'daki tasavvuf hareketleri, tarikatlar, dergâhlar ve bunların toplum hayatı üzerindeki etkileri ele alındı. Yedinci bölümde 19. yüzyılda ulaştırma, haberleşme, bayındırlık ve imar faaliyetleri hakkında bilgi verildi. Sekizinci ve son bölümde ise Erzincan'ın değişmez bir kaderi olan depremler ve bunun yanında bu yüzyıldaki salgın hastalıklar ile kuraklık ve kıtlıkların Erzincan üzerindeki etkileri hakkında bilgi verildi.
.