Atmeydanında Ölüm

Marc David Baer'in çesitli akademik dergilerde yayimlanan makalelerinden olusan Atmeydani'nda Ölüm, Osmanli tarihinin kara deligi olan 17. yüzyila odaklaniyor. Yarisi IV. Mehmed'in iktidariyla geçen bu yüzyil, hosgörünün ortadan kalktigi, din içi ve dinler arasi iliskilerde siddetin yükseldigi bir dönemdi. Baer, daha Müslüman bir toplum olusturulmasi için siddeti gerekli gören, köktendinci Kadizâdeli hareketinin bu dönemde zirveye çikisinin nedenlerine yakindan bakiyor ve bu hareketin etkisi altina giren devletin yürüttügü yaygin Islamlastirma çabalarini farkli örnekler üzerinden ele aliyor.1660 yilinda Istanbul'da, özellikle Hiristiyan ve Yahudilerin yogun olarak yasadigi mahalleleri etkileyen büyük yanginin Osmanli hanedani nazarinda sehrin Islamlastirilmasi için bir firsat yarattigini öne süren Baer'e göre, kadinlarin eski hayatlarindan kurtulma sansi gibi gördükleri ihtida da bu Islamlastirma çabalarina katkida bulunuyor. Zina yaptiklari iddia edilen Yahudi bir adamla Müslüman bir kadinin idamlarini konu alan makalesinde, bu agir cezanin toplumsal cinsiyet düzeninin ve dini hiyerarsinin korunmasina hizmet ettigini gösteriyor. Dönemin vakanüvisleriyle baska tarihçileri karsilastiran Baer, padisahin iktidarini güçlendirmek amaciyla tarihyazimini kullanarak ideal sultan imgesi çizdirme yönündeki çabalarinin sonuçlarini gözler önüne seriyor.Hosgörü ve ihtidanin tartisildigi son bölümde Baer, hosgörünün temelinde bir esitsizlik oldugunu, Osmanli'nin toplumsal cinsiyet, din ve sinif farklarini bu esitsizlik üzerinden yönettigini savunuyor.Marc David Baer, London School of Economics and Political Science Uluslararasi Tarih Bölümü'nde profesör.