Edib Ahmed Yükneki ve Atebetü'l Hakayık

İlk Türk- Müslüman devleti olduğu kabul edilen Karahanlı dönemi kültürünü günümüze taşıyan eserlerden biri olan Atebetü'l-Hakayık hakkında ciddî çalışmalar yapılmıştır. Fakat bu çalışmalar benzer mevzulardaki diğer eserler hakkındaki araştırmalara nazaran, sayıca azdır.

Türk dili ile yazılmış Türk-İslam döneminin ilk örneklerinden olan Atebetü'l-Hakayık, çok kıymetli bir dil yadigarlarımızdır. Türk dili tarihi ile alakalı olarak 12. yüzyıldan günümüze ışık tutmak, bilgi aktarmak gibi bir vazife görmektedir. Karahanlı Türkçesi ile İslam inancının prensiplerinin manzum olarak sunulduğu metin, dönemin diline dair birçok teknik bilgiyi de bünyesinde barındırmaktadır. Bu derece kıymetli bir eser ile alakalı çalışmaların, kitabın hak ettiği miktarda olmaması, üzücüdür.

Atebetü'l-Hakayık'ın Türkiye'de kitap olarak ilk defa basılışının 100. yıldönümü vesilesiyle gerçekleştirilen bu çalışma ile önce Cenab-ı Allah'ın rızası, sonra da az sayıdaki incelemelere küçük bir katkıda bulunmak murad edilmiştir.

Edip ve şair Ahmed Yüknekî'nin, günümüzden 900 sene önce yazdığı Atebet'l-Hakayık isimli eser, sadece döneminin insanlarına değil, günümüz insanlarına da hitâbetmektedir.
Beyitlerinden birkaç numune:

Bilgisiz hayatta olsa bile kayıp sayılır. Bilgi sahibi kendi ölse de adı ölmez. Bilgisizin adı ise daha sağlığında unutulur.

Dili başıboş adam akıllı mı olur? Boşboğaz sözleri, çok başlar yedi. Birini dil ile yaralama; bil ki ok yarası kapanır da dil yarası kapanmaz.

Büyüklenme elbisesini giyindin ise hemen üzerinden çıkarıp at. Halka karşı kibirle göğüs kabarttınsa, dilini hemen düzelt. Allah'ın varlığına ve birliğine inancın belirtisi alçak gönüllü olmaktır. Eğer sen de mümin isen alçak gönüllü ol

Büyüklüğe erişirsen, aslını şaşırma. Atlas giyersen, bez giydiğin zamanları unutma. Yükseldikçe daha çok yumuşak huylu ol. Büyüğe ve küçüğe tatlı dil kullan.

Sözlerimi bilgi temeli üzerine yerleştirdim. Ey dost, sen de daima bilgiyle birlikte ol. Mutluluğun yolu bilgi ile bulunur. Bilge edin ve mutluluğun yolunu bul.

Adım Edib Ahmed, sözüm edep ve öğütten ibarettir. Vücudum gider sözüm burada bakî kalır. Bahar geçer, güz gelir; ömür biter. Bu gelip geçen bahar ve güzler benim ömrümü tüketir. Ey benden sonra gelen, bunu okursan beni duada unutma. Sen de bana dua edersin diye bu nadide sözleri sana hediye ettim.