Edirne-Simavne Kadısı ve Emiri İsra’il Oğlu Şeyh Bedreddin Hakkında Son Söz

Şeyh-i Ekber Muhyiddîn-i Arabî Hazretleri'nin meşrebindeki Edirne-Simâvne Kâdîsı İsrâ'îl Oğlu Kâdîasker Şeyh Bedreddîn Mahmûd Efendi hakkında, İslâm memleketlerinde Hanefî Mezhebi'ne göre yazılan yüzlerce fetvâ ve fıkh kitâbında kaynak eser olarak kullanılan Câmi'u'l-Fusûleyn ve Teshîl kitâbları aslâ tedkîk edilmeden, i'dâmından 80 sene kadar sonra yazılan ba'zı tarîh kitâblarının başlattığı, sonrakilerin ekseriyetle ilâvelerle tekrâr ettiği, Cumhûriyet devrinde de kör ideolojilerin ve sağır te'assubların kavgalarına mâlzeme edildiği 600 yıllık iddi'âların, iftirâların, yalanların tamâmına; son 100 senede bu sâhada eser verenlerden Ord. Prof. İsmâ'îl Hakkı Uzunçarşılı'nın, İsmâ'îl H. Dânişmend'in, Yılmaz Öztuna'nın, Kadîr Mısıroğlu'nun ve dahâ pek çok meşhûr zâtın bu mes'eledeki yazılarının ba'zılarına orijinal vesîkalarla cevâblar vermek için hâzırladığımız bu kitâbımız Dokuz Kısım'dır. Birinci Kısım'da, Şeyh Bedreddîn Efendi'nin torunu Hâfız Halîl Efendi'nin Hicrî 862-863'de [1458/1459] yazdığı manzûm Menâkıb-i Şeyh Bedreddîn Mahmûd bin İsrâ'îl kitâbının tamâmını transkribe edip nesre çevirdik, sâdeleştirdik; Arabça ve Farsça kısımlarını tercüme ettik. İkinci Kısım'da, Şeyh Bedreddîn Efendi'nin biyografisini, mâddî ve ma'nevî soyunu, birçok nüshasını ilk kez bildirdiğimiz eserlerinin yazma nüshalarını tanıtarak, bunlardan tercümeler yaptık. Âilesini, tahsîl hayâtını, hocalarını; ba'zı tarîhçilerin iddi'â ettiği isyân hâdisesinin hakîkatini; i'dâmı hakkındaki kapalı yerleri vesîkalarla tafsîlâtlı yazdık. Bu kısımda, mes'elemizle alâkalı olduğu için Bâbâî İsyânını başlattığı iddi'â edilen Ehl-i Sünnet İ'tikâdı'nda kâmil ve mükemmil mürşid; Şeyh Edebâlî Hazretleri'nin ve Geyikli Baba'nın da hocası Baba Rasûl diye meşhûr Amâsya-Çât'da medfûn Pîr İlyâs-i Horâsânî Hazretleri hakkında Prof. Dr. A. Yaşar Ocak'ın iddi'âlarına da cevâblar verdik. Üçüncü Kısım'da, 1'i Eski Yûnânca ve Latince; 48'i Osmânlı Türkçesi; 2'si Arabça, 3'ü Farsça orijinal 54 tarîh kitâbında Şeyh Bedreddîn Efendi hakkında yazılanların tamâmını tercüme ettik, sâdeleştirdik ve bunlardan tıpkıbasımlar yaptık. Dördüncü Kısım'da, 9'u Arabça ve 5'i Osmânlı Türkçesi [Eski Türkçe] ile yazılmış tabakât kitâblarına göre Şeyh Bedreddîn Efendi'yi tanıttık. Beşinci Kısım'da, Sofya'lı Bâlî Efendi'nin, Azîz Mahmûd Hüdâyî Hazretleri'nin ve Nakşibendî Şeyhi Köstendil'li Süleymân Şeyhî'nin Şeyh Bedreddîn Efendi'yle alâkalı yazdıkları üç mektûbun tamâmını tercüme ettik, sâdeleştirdik ve birer nüshasının tıpkıbasımını koyduk. Altıncı Kısım'da, Şeyh Bedreddîn Efendi'nin Vâridât, Câmi'u'l-Fusûleyn ve Teshîl kitâbına Ehl-i Sünnet âlimlerinden, kâmil ve mükemmil şeyhlerden ba'zılarının yaptığı şerhleri ve hâşiyeleri tafsîlâtlı tanıtarak ve bunlardan tercümeler yaparak, bu kitâbların orijinal nüshalarından tıpkıbasımlar koyduk. Yedinci Kısım'da, Ehl-i Sünnet âlimlerinin hâzırladıkları en meşhûr, en mu'teber 20 fetvâ ve fıkh kitâbından Seyyid, Şerîf Allâme İbn-i Âbidîn Muhammed Emîn Hazretleri'nin Reddü'l-Muhtâr kitâbı da dâhil 20 kitâbda Şeyh Bedreddîn Efendi'nin kitâblarından yapılan yüzlerce nakli gösterdik; bunlardan tercümeler yaptık ve asıl nüshalarından tıpkıbasımlar koyduk. Sekizinci Kısım'da, Şeyh Bedreddîn Efendi hakkında 600 yıldır devâm eden iddi'âlara, iftirâlara, yalanlara bizzât Şeyh Bedreddîn Efendi'nin Câmi'u'l-Fusûleyn kitâbından tercümelerle ve tıpkıbasımlarla Son Sözümüz olarak cevâblar verdik. Dokuzuncu Kısım'da, bu kitâbımızı hâzırlarken istifâde ettiğimiz Eski Türkçe [Osmânlıca] 162; Arabça 103; Farsça 9; Eski Yûnânca-Latince 1 ve Latin Harfli-Türkçe 5 eser olmak üzere 280 eserin ve kullandığımız arşiv vesîkalarının listesini çıkardık. Bu kitâbımız; kaynakları, vesîkaları ve delîlleri i'tibârıyla Şeyh Bedreddîn Efendi'yle alâkalı bu zamâna kadar birçok dilde yazılmış yüzlerce biyografi kitâbının en tafsîlâtlısıdır.