Ermeni Soykırımı’nda Vicdan ve Sorumluluk Kurtulanlara Dair Yeni Araştırmalar

Hrant Dink Vakfı destekçilerinden Dr. Alper Öktem'in girişimi ve katkılarıyla 2010 yılında hayata geçirilen Tarih Araştırma Teşvik Fonu, 1915'teki vicdanlı davranışların araştırılmasını, o dönemde davranışlarıyla insanlığa örnek olan kişilerin bulunmasını, yaptıklarının günümüzün toplumuyla paylaşılmasını, tarihin bir başka yüzünün yansıtılmasına yönelik araştırmaları desteklemeyi, teşvik etmeyi amaçlamıştı. 2013 itibariyle bu fonun kapsamı genişletilmiş ve ismi 'Tarih ve Hafıza Araştırmaları Teşvik Fonu' olarak güncellenmiştir. Kitap, 2014 yılına kadar fon alan çalışmaları içermektedir. Soykırım sırasında Ermenileri kurtaran Müslümanların bulunup çıkarılması ve onurlandırılması, birçok bakımdan çok önemli. Birincisi, Türkiye hükümetlerinin inkar politikaları, en iyi ve doğru şekilde bu tür hikayelerle çürütülür. İkincisi, yıllardır ideolojik beyin yıkama yoluyla düşünme yetisi dumura uğratılan insanlara, geçmişleriyle daha rahat yüzleşme imkânı verir. Tarihi, vicdan sahibi insanlar üzerinden anlamaya çalışmak ve konuşmaya başlamak, son derece güçlü bir demokratikleşme dinamiği de taşır. Üçüncüsü, bu hikâyeler, soykırımla yıkılmış olan Ermeni-Türk ilişkilerinin yeniden inşa edilmesine yardımcı olur. Birbirinden uzaklaşmış iki yakın halkı yeniden bir araya getirebilecek bir köprü vazifesi görür. Karşılıklı saygı temelinde, barış içinde bir arada yaşama düşüncesini kuvvetlendirir. Gelecek, bu vicdanlı insanlar üzerine; geçmişi unutmadan, yaşanmış kötülüklerin anlamını küçümsemeden, kalplerde ve vicdanlarda yıkılmış adalet duygusu kuvvetlendirilerek inşa edilebilir. Vicdanlı insanlara sahip çıkmak sadece birtakım başka amaçlara ulaşmak için yapılmaz; kendi vicdanımız için de sınavdır bu. Geçmişte hiç de çok değildi bu vicdanlı insanlar; çok olsalardı, zaten katliam olmazdı. Ama onların geçmişteki azlıkları, bize gelecek için çoklukları yaratma zorunluluğunu hatırlatıyor.