Gölge İş

Bir tarihçi olarak tamamen yeni olma iddiasi tasiyan her seye süpheyle yaklasirim. Bir fikrin öncüllerini tespit edemezsem, derhal bunun aptalca bir fikir oldugundan süphe ederim. Eger geçmiste yasamis insanlardan tanisik oldugum ve hayalimde beni sasirtan sey hakkinda tartisabilecegim birisini bulamazsam kendimi son derece yalniz ve bugünkü kisitli ufkuma mahkûm kalmis hissederim.Bu kitapta derlenen yazilar gölge ekonominin yükselisine odaklaniyor. Bu terimi parasallastirilmis sektöre dahil olmayan, ama sanayi öncesi toplumlarda da rastlanmayan bazi faaliyetler hakkinda konusmak için icat ettim. Ögretilmis anadil edinimi de bu kitapta üzerine egildigim örneklerden bir tanesi.Karl Polanyi'nin modern tarihi piyasa ekonomisinin 'ilisiksizlesme' süreci olarak tarif edisine katiliyorum. Ancak bu benzeri olmayan modern ve ilisiksizlesmis ekonomiyi, formel ekonomiye ait terimlerin rahatça uygulanabilecegi bir perspektif kullanarak incelemiyorum. Daha ziyade gölgede kalan diger tarafla ilgileniyorum. Gölge ekonominin formel ekonomi kategorisine dahil olmayan ve antropolojinin geçimlik kültürlere dair arastirmalarinda kullanabilecegi özelliklerini tarif etmek istiyorum. On dokuzuncu yüzyil baslarinin tarihine baktigimda parasallastirmanin ilerleyisi ile birlikte parasallasmamis ve digerini tamamlayan bir yarikürenin ortaya çiktigini görüyorum. Bu iki yariküre esit derecede, ama farkli sekillerde, endüstri öncesi toplumlarin genel yapisina yabanci. Her ikisi de çevrenin kullanim degerini ortadan kaldiriyor ve geçimlik ekonomiyi yok ediyor.Gölge ekonominin yükselisine paralel olarak, karsiligi maasla ödenmeyen ancak hane halkinin piyasadan bagimsizlasmasina hiçbir katkisi olmayan yeni bir emek türünün ortaya çiktigini gözlemliyorum. Aslinda baslica örnegi ev kadininin geçimlik olmayan, yani evsel alanda yaptigi, gölge is olan bu yeni faaliyet türü, evin parasini kazanan kisinin ortaya çikisi için de gerekli kosuldur. Modern ücretli emek kadar yeni bir fenomen olan gölge is, meta-yogun toplumun bekasi için daha gerekli bile olabilir. Bunun geçime odakli halk kültürlerine has vernaküler etkinliklerden farki, arastirmamin en zorlu ve en çok sonuç veren bölümünü olusturuyor. -Ivan Illich-(Tanitim Bülteninden)