İhvan-ı Safa Risaleleri 2

Ihvan-i safa Risaleleri'nin bu cildinde degisik yönleriyle Cisimsel-Dogal Bilimler üzerinde durulmaktadir. Dogal bilimlerin kendi ilgi ve çalisma alanlari dahilinde oldugu ifade edilerek, bu bilimlerin temelini, madde, suret, hareket, zaman, mekan ve bunlarin birbiriyle iliskisinin olusturdugu hatirlatilmaktadir. Birinci risalede, bu bes temel unsur degisik açilardan ele alinmaktadir. Ikinci risale, "ahlakin olgunlastirilmasi konusunda sema ve alem" adini tasimaktadir. Burada, hava, ates, toprak ve su gibi kadim felsefede evreni olusturdugu düsünülen dört ana unsur (anasir-i erba'a) üzerinde durulmaktadir. Burada insan ve evren arasinda çok yönlü bir karsilastirma yapilarak evrenin insanin büyütülmüs hali oldugu ileri sürülmektedir. Ayrica kürelerin olusumuna da genis yer verilir. "Olus ve bozulus" adini tasiyan üçüncü risalede, ay alti alemdeki dogal cisimler, bunlarin sayilari, düzenleri gibi konular ele alinir. Burada cennet ve cehennemin mahiyeti hakkinda ilginç yaklasimlar sergilenir. Cennetin ruhlar alemi oldugu, cehennemin ise devamli olus ve bozulusa ugrayan ay alti alemdeki cicimler alemi oldugu iddia edilir. Dördüncü risalede meteoroloji üzerinde durulmakta ve meteorolojik olaylar, özellikle sicaklik ve sogukluk degisik yönlerden ele alinmaktadir. Burada yagmurun gökteki bir denizden aktigi seklindeki iddianin asilsizligi ortaya konulmaktadir. Maddenin olusumunu ele alan besinci risalede, maddeyi olusturan, tasarlayan ve biçimlendiren gücün Tanri oldugu hatirlatilmaktadir. Altinci risalede tabiatin mahiyeti üzerinde durulmaktadir. Tabiatin, külli-feleki nefsin gücü oldugu ve bu gücün ay alti alemdeki bütün cisimlere nüfuz ettigi ifade edilmektedir. Gezegenlerin sinirlari ayri ayri ele alinmaktadir. Bitkilere ayrilan yedinci risalenin amaci, bitki cinslerini, onlarin yaratilma ve gelisme niteliklerini göstermek, yine onlarin sekil, renk, tat ve koku açisindan çesitli türlere ayrilmasinin; yapraklarinin, çiçeklerinin, tohumlarinin, çekirdeklerinin, büyümelerinin, köklerinin, dallarinin ve gövdelerinin farkli olmasinin sebeplerini ortaya koymaktir. Sekizinci risale, dogal cisimlerden sayilan hayvanlar, hayvan türleri ve yaratilis sekillerine tahsis edilmistir. Bu risalede, hayvanlarin yaratilis sekli, olusum, gelisim ve büyümelerinin baslangici, cinslerinin miktari, türleri, tabiatlari, özellikleri ve huy farkliliklarindan bir kismini anlatmak ve son hayvan mertebesinin ilk insan mertebesine ve son insan mertebesinin hava, felekler ve gök tabakalari sakinleri olan meleklerin ilk tabakasina bitisik oldugu üzerinde durulmaktadir. Burada insan ve hayvan arasindaki iliskiler anlatilirken neredeyse bütün hayvanlar konusturularak ilginç fabillara yer verilmektedir. Dokuzuncu risale, insan bedeninin olusum ve gelisim serüvenini ele almaktadir. Bu risalenin amaci, canlilarin cinslerini, kaç çesit olduklarini, görünüs ve tabiatlarinin farkli farkli oluslarini açiklamaktir. Duyu ve duyum konusuna ayrilan onuncu risalede, duyu organlari ve fonksiyonlari üzerinde durulmakta, bilgi kaynaklari üçle sinirlanarak bunlarin, bes duyu, akil ve burhan yolu oldugu anlatilmaktadir. Ilk iki yolun bütün insanlara, üçüncü yolun ise özel insanlara ait oldugu belirtilmektedir. Spermin ana rahmine düsmesine ayrilan onbirinci risalede, yedi yildizin nutfeye (sperm) ve cenine etkilerini adim adim, ay ay anlatilmaktadir. Insanin küçük evren oldugu tezinin islendigi onikinci risalede, insandaki bütün özelliklerin evrende var oldugu iddia edilerek birebir karsilastirmalar yapilmaktadir.Ince Kapak: