İnsana Tutulan Ayna - Tabsıratü'l-İnsan

Diyarbekirli Mehmed Said Pasa'nin Tabsiratü'l-Insân isimli eseri günümüz Türkçesiyle ilk defa yayimlaniyor. 1872 yilinda yayimlanan eserini Said Pasa, bir roman olarak tasarlamis ve o sekilde kaleme almis. Said Pasa "Methedilmeye ve asagilanmaya layik ahlâki, roman suretiyle beyan eder" dedigi kitabinin, "ahlâkin düzeltilmesine hizmet edecek hos bir eser" oldugunu söylemektedir. Elbette bu romanin kahramanlari hepimizin yakindan tanidigi, hiç de yabancisi olmadigimiz, bazen tutum ve davranislarimizla, bazen de tercihlerimizle ortaya çikan; zaman zaman aklimizi ele geçiren, bizi yenilgilere ugratan, ayagimiza çelme takan, tecrübeler hazinemizi olusturan, hatalar yaptiran sonra pismanliklar veren, velhasil bütün bir ömür boyu baska baska suretlerle de olsa bize eslik eden kahramanlar. Tabsiratü'l-Insân'nin olumlu ve olumsuz özelliklere sahip bütün kahramanlari, hayat isimli hükümdarin hükümranligi altindaki bir memleket olan insanda yasayan, bazen onun hayatini zindana çeviren, insan olmanin acisini, sorumlulugunu, yüce görevini duyuran ve yasatan bazen de her biri onu kendi hükmünce egite egite, insan olmanin patikalarinda dolastirip, esref-i mahlûk hâline gelmesinin yollarini ögreten kahramanlar. Eserde, insanin kendisinde bulunan vasiflarla hayatin her bir aninda nasil ve ne sekilde sinandigi nasil halden hâle savruldugu basiretle, ustalikla anlatilmakta.

Insan Tutulan Ayna ismini verdigimiz bu eser çesitli okumalara tabi tutulabilecek bir eser. O, insana ait her bir sifati, her bir vasfi, bütün derinlikleriyle ele alan bir psikoloji eseri, güzel ve kötü ahlâki meydana getiren vasiflari tanitan bir ahlâk kitabi, insanin nefsini egitmesinin yollarini ögreten, iç egitiminde, hakikate ayarli bir gönül sahibi olma yolunda karsilasacagi hileleri gösteren bir tasavvuf eseri. Ama o istisnasiz herkesi ilgilendirebilecek bir eser.