Karadeniz

Pontos Axeinos: Kara ya da kasvetli deniz... Karadenizin en eski Yunanca adı böyle. Çeşitli dillerdeki adları da anlam olarak aynı... Yunanca Maure Thalassa, Bulgarca ve Rusça Çerno More, Romence Marea Neagra, Ukraynaca Çorne More, Gürcüce Şavi Zğva. Asırlar boyu denizciler fırtınalı sularına açılmaktan korktukları, belki de derin sularının karanlığı yüzünden bu adlar verilmiş. Charles King, çeşitli dillerdeki kaynaklardan yararlanarak hazırladığı bu eserde, bizlere Karadenizi bütün yönleriyle anlatıyor. 18-20 bin yıl önce, jeologların Neoeuxine göl olarak adlandırdıkları bir formasyon olan, coğrafyacı Straboya göre ona dökülen ırmaklar yüzünden taşan bu denizin nasıl oluştuğunu, bölgenin coğrafyasını ve eko sistemlerini inceledikten sonra bizi önce MÖ 700e götürüyor. Eski Yunan kolonileri döneminin öykülerini efsanelerle iç içe anlatıyor. Yunan halk dilinin dokusunu oluşturan efsanelerin çoğu Karadenizde geçiyordu. Kafkaslardaki Akaların ataları, Agamemnonun ordusu Troya Savaşından dönerken yolunu kaybedenler miydi? Strabon, MÖ ı. Yüzyılda Sinop için dünyanın bu kesiminde en kayda değer kenttir diyordu. King, Karadeniz kabilelerinin Roma imparatorlarını nasıl uğraştırdığını, bu arada Pontus kralı Mitradatese pek çok öyküyü anlatıyor. Karadenizde İtalyan ticaret kolonilerinin yoğun faaliyetlerini , bir Karadeniz limanı olan Yafada başlayan vebanın ticari gemilerle yayılıp nasıl tüm Avrupayı kasıp kavurduğunu, Moğolların Asya ticaretini güvenli hale getirerek Karadeniz üzerinde nasıl olumlu bir etki yarattıklarını, Trabzon merkezli Pontus İmparatorluğunun çevresindeki Türk beylikleriyle ilişkilerini öğreniyoruz. Daha sonra Karadenizin bir Türk Denizi olduğu 1500-1700 yıllarına götürüyor bizi kitap. Ancak bu tarihten sonra Karadenizde güçlü bir donanma bulunduran Rusların rekabeti denize bu vasfını kaybettiriyor. Yazar uzun bir tarihsel yolculuktan sonra bizi günümüze , Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütüne kadar getiriyor. Charles King Georgetown Üniversitesi öğretim üyesi.