Karagöz’ün Kuralları

Tu¨rk gölge oyunu (Karagöz) geleneksel sanatlarımız arasında çok önemli yer tutar. İçinde el sanatları (Tasvir yapımcılığı), tiyatro, şiir, tasavvuf edebiyatı, halk edebiyatı, mu¨zik (sanat, halk mu¨ziği, kanto, polka vs.), bu¨tu¨n folklor gösterileri (çengi, zeybek, Kafkas, horon ve diğer halk oyunları) gereken yerde ve zamanda perdede yer alır. Anlaşılacağı u¨zere bu¨tu¨n bu saydıklarımızı tam uygulamak yetenek, eğitim, çok zorlu ve uzun bir çalışma gerektirir. Geçmişte (Karagöz) oynatmaya aday olanlar bir ustanın yanına çırak olarak girer, zamanla başarı gösterirlerse yardak (kalfa) olurlardı. Usta olmak isteyenler resmi memur olan Karagözcu¨ler kahyası ve tanınmış ustalardan oluşan bir değerlendirme kurulu ve izleyici topluluğu karşısında tam bir oyun sunarlar, sınav heyetinde yeterli göru¨lu¨rlerse Karagözcu¨ler kahyası tarafından peştamal kuşanırlardı. Bu çok uzun ve zorlu bir su¨re.ti. Her zaman başarıyı getirmeyebilirdi. Ve Karagözcu¨ ancak peştemal kuşandıktan sonra Karagöz oynatma izni verilirdi. Cumhuriyetimizin kuruluşu ile modern hayata geçtikten sonra yukarıda saydığımız yöntemlerle Karagözu¨ öğrenmek ve tam anlamı ile kusursuz sunmak hemen hemen imkânsız olmuştur. Karagöz oynatımı ve tasvir yapımı konusunda yazılanlar, basılan bazı kitaplar teknik bilgi vermekten çok gölge oyunumuzun tarihi, yayılım yolları ve menşei hakkında neticeye varmaya çalışmışlardır. Bu konuda Ku¨ltu¨r ve Turizm Bakanlığı'nın, Ankara ve Bursa'da UNİMA'nın (Milletlerarası Kukla ve Gölge Oyunu Birliği) açtığı, tamamına öğretim görevlisi olarak katıldığım, Karagöz kursları zaman ve uygulama yetersizliği sebebi ile çok az faydalı olabilmiştir. Netice olarak Tu¨rk Gölge oyunumuz Karagözu¨mu¨zu¨ tu¨m teknik, usul ve kuralları ile ortaya koyan bir esere gereksinim olduğu ortadadır. Bu¨yu¨k Karagöz ustaları bu sanatın kural ve yöntemlerini belirlemişler ve gu¨nu¨mu¨ze Ragıp Tuğtekin hocamız eli ile ulaştırmışlardır. Bu bilgilere erişmeye başladığım gu¨nden itibaren öğrendiğim her şeyi yazmaya, incelemeye ve (çok kere) denemeye çalıştım. 50 yılı aşan bir su¨redir devam eden çabalarımdan sonra Tu¨rk Gölge oyunu Karagöz'u¨ öğrenmek isteyenlerin başvuracağı bu kaynak kitap ortaya çıktı. Karagözu¨mu¨zu¨n tasvir yapımı ve oynatım kural ve yöntemlerini bu kitapta toplayabilmekten mutlu, sevinçli, gururluyum. Ancak bu kural ve yöntemleri uyguladığımızda değeri ve ayrıcalığı ortaya çıkan Karagöz'de, “bu¨tu¨n şahıslar, eşyalar ve diğer tu¨m göru¨ntu¨ler stilizedir” (Haldun Taner 1974 – Odakule) perdede “mantık ve etik esastır”. (Nurettin Sevin, 1969) Karikatu¨rize değildir. Her olaya pembe g.zlu¨kle bakar. Her konutu işlemeye, her tu¨r mu¨ziğe açıktır. Hayâlinin bilgi ve yeteneği ile orantılı olarak başarı şansı artar. Bakanlık, UNİMA ve bizim çabalarımızla Karagöze ilgi oluşturmaktadır. “Karagöz'u¨n Kuralları”nın bu ilginin oturmasına katkı sağlayacağını umuyorum. Bu kitabın, “İçindekiler” sayfalarını takip ederek talimatları uygulayan herkesin Karagöz