Kültür Mirasını Koruma İlke ve Teknikleri

Kültür mirası, koruma ve restorasyon alanlarında Türkiye'nin ve dünyanın önde gelen isimlerinden Prof.Dr. Zeynep Ahunbay'ın, Türkiye'deki mimarlık okullarının temel başvuru kaynaklarından olan Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon kitabının tamamlayıcısı niteliği taşıyan yeni kitabı Kültür Mirasını Koruma İlke ve Teknikleri YEM Yayın'dan çıktı. Prof.Dr. Zeynep Ahunbay, yeni kitabı Kültür Mirasını Koruma İlke ve Teknikleri'nde, çağdaş koruma uygulamalarını yönlendirmek için geliştirilen uluslararası ilkeleri, yaklaşımları irdelerken; bir yandan da oluşturulması gereken bilimsel altyapıyı açıklamaya çalışıyor. Zeynep Ahunbay, seçtiği ulusal ve uluslararası örneklerle, tarihi yapıları tanımaya, hastalıklarını teşhise ve koruma ilkelerine dayalı doğru seçimler yapmaya yardımcı olacak bilgiler paylaştığı kitabı hazırlama gerekçesini şöyle özetliyor: “Ülkemizin zengin kültür mirasının korunması için adeta bir seferberlik yaşanıyor. Devletin sorumlu kuruluşları yanında, belediyeler, sivil toplum örgütleri kültür varlıklarının korunmasına kaynak sağlamaktalar. Halkın kültür mirasına sahip çıkması, korumayla ilgilenmesi, gönüllü, bilinçli çabalar yürütülmesi olumlu gelişmeler. Dileğimiz, iyi niyetle girişilen onarımların bilgiyle desteklenmesi, vasıflı ekiplerce özen ve sabırla yürütülerek, başarılı sonuçlar elde edilmesidir. Restorasyon, basmakalıp bilgilerle, sıradan işçilikle yapılan basit bir tamir işi değildir. Başarıya ulaşmak için sistematik bilgiye, analitik gözlem yetisine sahip disiplinlerarası ekiplerle çalışılmalıdır. Koruma eyleminin aşamalarının planlanması, uygulamaların yönetimi ve izlenmesi mesleki deneyim ve birikim gerektirmektedir. Nasıl anatomi bilmeyen bir hekime insanları ameliyat etme yetkisi verilmiyorsa, tarihi yerleşmenin katmanları, bileşenleri hakkında bilgi sahibi olmayan, geleneksel yapı malzemelerini, tekniklerini, tarihi yapı tiplerini, taşıyıcı sistemleri tanımayan, karşısındaki tarihi yapıyı okuyamayan bir mimar veya mühendise de kültür mirası emanet edilmemelidir. Kültür mirasını koruma, bilgi ve deneyim gerektiren bir konudur. Genç mimar ve mühendislerin alanda karşılaşacakları sorunlara hazırlanmaları, konuları bilimsel yöntemlerle inceleme ve eleştirel bir bakışla değerlendirme yetisi kazanmaları önemlidir. Seçeneklerin titizlikle irdelenmesi ve değerlendirilmesi alışkanlığı edinilmelidir. Bilgi, sabır, özen ve sevgiyle yaklaşılması ve incelenmesi gereken kültür varlıklarını koruma alanına yönelen gençlere başarılar diliyorum.” Kültür Mirasını Koruma İlke ve Teknikleri, “Türkiye'de Koruma Uygulamaları Yapan Kurumlar; Yetki Alanları ve Çalışma Yöntemleri”, “Koruma Teknikleri İle İlgili Uluslararası İlkeler”, “Koruma Eğitiminde Temel İlkeler”, “Koruma Teknikleri”, “Arkeolojik Alanların Korunması” ana bölümlerinden oluşuyor. Ayrıca kitabın sonunda verilen “Uluslararası Tüzük, İlke, Belge, Bildirge ve Kılavuzlar” ile “Sözlük” bölümleri ise kültür mirasını koruma konusunda ayrıntılı bilgi sahibi olmak isteyenler için rehber niteliği taşıyor. İÇİNDEKİLER 9 TÜRKİYE'DE KORUMA UYGULAMALARI YAPAN KURUMLAR; YETKİ ALANLARI VE ÇALIŞMA YÖNTEMLERİ 21 KORUMA TEKNİKLERİ İLE İLGİLİ ULUSLARARASI İLKELER 26 Venedik Tüzüğü 42 Venedik Tüzüğü'nü İzleyen Uluslararası Sözleşme ve Tüzükler (1964-2018) 67 KORUMA EĞİTİMİNDE TEMEL İLKELER 78 Koruma Konusunda Yaygın Eğitim ve Kapasite Geliştirme Çalışmaları 83 KORUMA TEKNİKLERİ 86 Tarihi Yapılarda Görülen Bozulmalar, Nedenleri ve İncelenmeleri 88 İç Nedenler 91 Dış Nedenler 96 Hasarların İncelenmesi ve Belgelenmesi 98 Hasarların İncelenmesinde Kullanılan Teknikler 102 Sürekli Bakım ve Risklere Hazırlık 102 Sürekli Bakım 107 Risklere Hazırlık 112 Sağlamlaştırma 112 Zeminle İlgili Sağlamlaştırma Çalışmaları 114 Malzemelerin Konservasyonu - Sağlamlaştırılması 121 Taşıyıcı Sistemin Sağlamlaştırılması 129 Bütünleme 137 Bütünleme İçin Malzeme Temini ve İşçilik 139 Sağlıklılaştırma - Rehabilitasyon 145 Yeniden Kullanım - Uyarlama 156 Temizleme 156 Kent ve Yapı Ölçeğinde Temizlik 158 Kirli Yüzeylerin Temizliği 159 Taş Yüzeylerin Temizliği 161 Demir Öğelerin Temizliği 161 Ahşap Yüzeylerin Temizliği 163 Yeniden Yapım - Rekonstrüksiyon 171 Çağdaş Ek 173 Taşıma 181 ARKEOLOJİK ALANLARIN KORUNMASI 184 Arkeolojik Sitler İçin Koruma İlkeleri 185 Türkiye'de Arkeolojik Mirasın Yasal Koruma Altına Alınması ile İlgili Düzenlemeler 186 Koruyucu Envanter ve Tescil Çalışmaları 189 Mülkiyet Sorunları 190 Bayındırlık Projeleri 190 Arkeolojik Sitlerde Turizm ve İmar Faaliyetleri 191 Araştırma, Belgeleme, Sürekli Bakım 194 Koruyucu Çatılar 195 Yeniden Yapım - Rekonstrüksiyon 196 Çağdaş Kullanımlar 197 Alan Yönetimi 198 Arkeolojik Mirasın Geleceği İçin Öneriler 201 EKLER: ULUSLARARASI TÜZÜK, İLKE, BELGE, BİLDİRGE VE KILAVUZLAR 201 Ek 1. Venedik Tüzüğü (1964) 203 Ek 2. Savaşta Yok Olan Anıtların Yeniden Yapımı ile İlgili Dresden Bildirgesi (1982) 204 Ek 3. Arkeolojik Mirasın Korunması ve Yönetimi (ICOMOS, 1990) 207 Ek 4. Anıtların, Yapı Gruplarının ve Sitlerin Korunması ile İlgili Eğitim ve Öğretim İçin Kılavuz (ICOMOS, 1993) 209 Ek 5. Nara Özgünlük Belgesi (1994) 211 Ek 6. Segesta Bildirgesi (1995) 212 Ek 7. Anıtların, Yapı Gruplarının ve Sitlerin Belgelenmesi İçin İlkeler (ICOMOS, 1996) 215 Ek 8. Uluslararası Kültürel Turizm Tüzüğü (ICOMOS, 1999) 218 Ek 9. Tarihi Ahşap Yapıların Korunması İçin İlkeler (ICOMOS, 1999) 220 Ek 10. Geleneksel Mimari Miras Tüzüğü (ICOMOS, 1999) 221 Ek 11. Özgünlük ve Kültürel Mirasın Rekonstrüksiyonu Üzerine Riga Tüzüğü (2000) 222 Ek 12. Mimari Mirasın Analizi, Korunması ve Strüktürel Restorasyonu İçin İlkeler (ICOMOS, 2003) 224 Ek 13. Duvar Resimlerinin Korunması / Restorasyonu İçin İlkeler (ICOMOS, 2003) 227 Ek 14. Tarihi Kentlerin ve Kentsel Alanların Korunması ve Yönetimiyle İlgili Valetta İlkeleri (ICOMOS, 2011) 233 Ek 15. Endüstri Mirası Sitleri, Yapıları, Alanları ve Peyzajlarının Korunması İçin ICOMOS-TICCIH Ortak İlkeleri - “Dublin İlkeleri” (2011) 236 Ek 16. Tarihi Ahşap Yapıların Korunması İçin İlkeler (ICOMOS, 2017) 240 Ek 17. Kamusal Arkeolojik Alanların Yönetimi İçin Salalah Rehberi (ICOMOS, 2017) 245 Sözlük 249 Kaynakça