Onikiler

İçinden “adam aman”lar, “yâr hey”ler yükselen; kıraneteli, zillimaşalı aranağmeler taşan; “yaşa”lar, “var ol”lar kopan hıncahınç kahve, Çeki Rıza'nın Çukurçeşme'deki meşhur semai kahvesi. En ünlü müdavimleri İstanbul'a nam salmış, kanunsuz bir çete: Onikiler. Elebaşı Arap Abdullah… Yıl 1886. Onikiler, İstanbul'un gece hayatının tam içinde… Aynı zamanda paşalar, bürokratlar da onların takıldığı kahvelerin ve eğlence yerlerinin müdavimleri. Onikiler ekseninde İstanbul'un gerçekle kurgu kahramanları harala güreleyle geçen yaşamlarıyla karşımızda… Aşklar, gönül eğlendirmeler, entrikalar, ihanetler, kantocular, ortaoyuncular, genelev patroniçeleri, fahişeler, azgınlar, çapkınlar ve yangınlar; hem gerçek hem de gönül yangınları… Sermet Muhtar Alus'un yazıp resimlediği ve “büyük halk romanı” olarak tanımladığı Onikiler, 1935'te Cumhuriyet gazetesinde tefrika edilmiştir. Onikiler, argoya da sıklıkla yer veren zengin dili ve gözlemleriyle bir dönemin sosyal ve siyasal görünümünü de gözler önüne seren bir belge niteliğindedir.
Sermet Muhtar Alus (1887-1952) Gazeteci, yazar ve ressam Alus, İstanbul'da doğdu. Çocukluğu dedesi Âbid Paşa'nın Fatih ve Göztepe'deki konaklarında geçti. Eğitimine özel dersler alarak başladı. Küçük yaşlarda Fransızca ve Almanca öğrendi. İlk gençlik yıllarında Hoca Ali Rıza'dan resim dersleri aldı. 1906'da Galatasaray Lisesi'ni bitirdi; 1910'da Mekteb-i Hukuk'tan birincilikle mezun oldu. Avrupa'da hukuk doktorası yapma arzusu gerçekleşmeyince Askeri Müze'de göreve başladı. İlk yazıları 1907'de Samiha Necdet takma adıyla Çocuklara Mahsus Gazete'de çıktı. II. Meşrutiyet'ten sonra arkadaşlarıyla kısa ömürlü Elüfürük adlı mizah dergisini çıkardı. Davul'da yazı ve çizgileri yayımlandı. Çeşitli dergilerde Necdet takma adıyla hikâyeler yazdı. 1931'de Akşam gazetesinde düzenli yazmaya başlayan Alus, bir ara Amcabey'in imtiyaz sahibi oldu (1943). Gazetelerde geleneksel İstanbul yaşayışını bütün zenginliğiyle anlatan Sermet Muhtar, yazılarında gözlemlerine, çocukluk ve gençlik anılarına, aile, dost ve arkadaş çevresine yer vermiştir. Arkadaşı Refik Halit, onu büyük bir “İstanbulist” olarak nitelemiştir. Akbaba, Ayda Bir, Aydede, Cumhuriyet, Resimli Tarih Mecmuası, Şair, Tan, Tarih Hazinesi, Vakit, Vatan, Yedigün, Yeni Mecmua, Yeni Sabah'ta romanları ve yazıları yayımlanan Alus, Reşat Ekrem Koçu'nun çıkardığı İstanbul Ansiklopedisi'ne de birçok madde yazmıştır.