Oryantalist Hadis Anlayışı ve Eleştirisi

XIX. ve XX. yüzyillar genelde Islâm özellikle de hadisle ilgili oryantalist çalismalarin yogun oldugu bir dönemdir. Bu asirlarda yaklasik alti yüz civarinda oryantalist, telif, tercüme, nesir, ansiklopedi maddesi olmak üzere iki bine yakin çalisma yapmistir. Bu dönemde oryantalist hadis anlayisinin temelini Ignaz Goldziher atmis, Joseph Schacht ve onu takiben Gautier Herald A. Juynboll gelistirmistir. Oryantalistlerin üstadi kabul edilen Goldziher'in eserleri özellikle müstesrikler arasinda en önemli kaynak kabul edilmis, onlardan yapilan nakiller ileri sürülen birtakim görüs ve iddialarin delilleri olarak gösterilmistir. Modern dönem arastirmalarinda, genel olarak Goldziher'in ulastigi neticeler ölçü olarak kabul edilmis ve temel problemlerde oldugu gibi, teferruatta da ona atifta bulunulmakla yetinilmistir. Joseph Schacht ve Gautier Herald A. Juynboll da Goldziher'in özellikle hadis alanindaki görüslerinin asilamaz oldugunu ileri sürerek kendi misyonlarinin onun baslattigi noktayi daha ileri götürmek oldugunu ifade etmislerdir. Böylece sözü edilen üç oryantalist Bati'daki hadis arastirmalarinin kurucusu ve belirleyicisi konumunu elde etmislerdir. Hadislerin Hz. Peygamber'le hiçbir iliskisinin bulunmadigi temel anlayisina dayanan oryantalistlerin kanaatleri, Müslümanlardan görüslerinden tamamen farklidir. Müslümanlarin arastirmalari, Hz. Peygambere ait oldugu iddia edilen bilgilerin ona (s.a.) ait olup olmadigini/sihhatini tespit etmeyi amaçlarken; oryantalistlerin çalismalari bu bilgilerin Müslümanlar tarafindan ona (s.a.) ne zaman nispet edildigini tespite yöneliktir. Oryantalistlerin hadislerle ilgili kullandiklari temel kavramlarindan "dating of traditions (hadislerin tarihlendirilmesi)" ile kastettikleri de budur. Dolayisiyla oryantalistlerin hadislerle ilgili uyguladiklari yöntemler de kullandiklari kavramlar da Müslümanlarinkinden farklilik arz eder. Bu durum bir taraftan oryantalistlerin hadis arastirma alanlari ve vardiklari sonuçlarin farkini diger taraftan temel Islâm kaynaklarini kullanmadaki basarilari ile tarafsiz davranip davranmadiklarini ortaya koymayi gerektir mektedir.