Seyahatname

Evliya Çelebinin seyahate olan ilgisi, çocukken babasından dinlediği öykülere, söylencelere dayanır. Bu çocukluk merakı, Evliya Çelebiyi İstanbulda başlayan ve dönemin Osmanlı topraklarında çok geniş bir alanı içine alan bir seyahate çıkarır. Çelebinin gezdiği yerler üzerinde yazdıklarını içeren Seyahatname, on yedinci yüzyılın Osmanlı toplumu üzerinde önemli bir kaynak olarak değerlendirilir. Seyahatnamede Evliya Çelebi günlük konuşma dilini akıcı, sürükleyici bir üslupla, zaman zaman alaycılığa varan eğlenceli bir anlatımla kullanmıştır. Belli bir zaman aralığıyla sınırlamadığı anlamında, geçmişle gelecek zaman, şimdiki zamanla geçmiş iç içedir. Anlattığı yere özgü sözcükler ve söyleyiş biçimlerinden, halk şiirlerinden, söylencelerden, masallardan, manilerden örnek vermiş; insanların inançlarını, birbirleriyle ilişkilerini, toplumsal yapılarını, sanat ve zanaat eserlerini bölgenin folklorik yapısını ele alarak aktarmıştır. Evliya Çelebi, (...) yaşamı süresince dokuz padişah, yetmiş vezir, pek çok vali ve beyle birlikte olmuş, eşkıyaların arasına düşmüş, değişik kültürlerde her sınıftan insanla zengin konaklarında, han odalarında, dağ başlarında, terkedilmiş kalelerde, liman şehirlerinde yaşamış, o insanların anlattıklarını dinlemiş, onları gözlemlemiş, gördüklerini ve dinlediklerini renkli, canlı, hem sade hem de sanatlı bir üslupla kaleme almıştır. Doç. Dr. Cem Dilçin