Türkiyenin Mazisi ve İstikbali-Suriye Layihası

Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönem siyasi hayatında en fazla öne çıkan devlet adamlarından biri Midhat Paşa'dır. Midhat Paşa, devletin kronikleşmiş meselelerinin çözümü için ciddi şekilde kafa yoran ve bu meselelere çareler bulmaya çalışan; fikirlerini sadece devlet ricaliyle değil, o dönem yeni yeni şekillenen ve cılız da olsa bir yönlendirme gücü oluşmaya başlayan “kamuoyuyla” da paylaşmaya özen göstermiştir. Midhat Paşa'nın kaleminden çıkan “Türkiye'nin Mâzisi ve İstikbâli” ile “Suriye Layihası” adlı iki yazı, devletin içerisinde bulunduğu bölgesel ve uluslararası sorunların neler olduğunu göstermektedir. Ayrıca bu yazılar sorunlara bulunması gereken çözümleri de açıklama gayretindedir. Bu yazılar, bir devletin halkla ilişkisini, uluslararası sorunlarını, yönetim tarzını, ideale rağmen gerçeği ve devletin iktisadî hayatını gözler önüne seren ve dün ile bugünün tahlilini yapmak isteyenler için bir rehber niteliğindedir.