Us ve Devrim Hegel ve Toplumsal Kuramın Doğuşu

Bir Yahudi ailede doğan Herbert Marcuse (1898-1979) Birinci Dünya Savaşına veSpartaküs ayaklanmasına katıldıktan sonra, 1922de Freiburg ÜniversitesindeAlman Yazını üzerine bir doktora derecesi aldı. 1928de Freiburga geri dönerekdaha sonra Habilitasyonunu engelleyecek ve Nazi Partisine katılacak öğretmeniHeideggerin asistanı oldu. 1933te Frankfurt Okuluna katılan Marcuse Nazilerinerki ele geçirmesinden sonra okulun üyelerinin çoğunun yaptığı gibi ABDyegöç etti ve 1940ta ABD uyruğuna geçti. II. Dünya Savaşı sırasında CIAnın önceliolan Office of Strategic Services için Almanyanın Nazilerden temizlenmesi ileilgili çeşitli görevlerde yer aldı. Amerikan üniversitelerinde (Columbia, Harvard,California) politika bilimi ve Rusya ile ilgili bölümlerde profesörlük yapanMarcuse savaş karşıtı öğrenci protestolarının ve hippie deviminin öncülüğünüüstlenen Yeni Solun babası olarak kabul edildi.Bir Marcuse klasiği sayılan Us ve Devrim (1941) Hegelin yapıtları için geniş birİçindekiler ve Dizin çalışmasıdır. Marcuse Hegelin felsefesini bir altyapı türeviolarak yorumlar. Böyle görelileştirilmiş bir Hegelin Hegel olduğundan kuşkuduyan daha yeni yazarlar genellikle Frankfurt Okulunun neo-Marxist EleştirelKuramının bileşenleri arasında Hegel adından söz etmezler.Kozmopolitan bir politik program ileri sürmesine karşın, Frankfurt Okulununkuruluşu, desteklenmesi ve büyümesi ile ilgili adların tümü de Yahudi kökenliidi: Felix Weil, Carl Grünberg, Karl Korsch, Friedrich Pollock, Theodor Adorno, MaxHorkheimer, Walter Benjamin, Georg Lukács, Erich Fromm, Wilhelm Reich, LeoLöwenthal. Hiç kuşkusuz Institut für Sozialforschung kapalı bir dinsel toplulukdeğildi. Sorun Batı yurttaş toplumlarında Okulun kapısını çalacak eşit ölçüdeheyecanlı entellektüelin bulunmayışı, kurtuluşçu mesihçiliğin ön-modern gelenektinine ait bir motif olması, özellikle Duyunç Özgürlüğünü kabul eden ülkelerdeözel Mülkiyeti ortadan kaldırma adına özgür İstencin kendisini toptan yoketmeilkesinin kabul edilemezliği idi. Frankfurt Okulunun amacı Kapitalist Toplumolarak nitelediği modern Yurttaş Toplumuna almaşık olarak Marxist ilkeler üzerinedayalı bir toplum biçiminin kuramını geliştirmekti. Sovyet Marxizminin bu idealeuygun bir toplum modeli üretemediği düşünülüyordu. Okul amacında başarılıolamasa da 1960ların karşı-kültür akımlarında açıkça duygudaş bir yanıt buldu.Yurttaş Toplumu kavramını ve demokratik İstenci reddeden ve kitlenin görelipolitik geriliğini egemen sınıfın komplosu olarak, Yurttaş Toplumunu ise yönetilentoplum olarak, istençsiz ve dolayısıyla sorumluluğa yeteneksiz bir kurban olarakyorumlamada direten Okula hiç olmazsa kendi gözünde bir haklılık dozu sağlayanetmen Yurttaş Toplumundaki aşamalı moral, törel ve politik özgürleşme suçunuona yükleyen tepkici eğilimler oldu.İstenç kavramı ile bağdaşmayan teknolojinin özerkliği, şeyleşme ya dayabancılaşma gibi altyapısal tasarımlar Eleştirel Kuramın özel incelemealanları oldu. Ek olarak, kemikleştiği düşünülen Marxizmi yeniden diriltmeküzere Freuddan türetildiği ileri sürülen ve materyal altyapının bir bileşenisayılan içgüdünün birincilliği tasarımı da Eros adı altında Okulun kuramsalgörünüşünü tanımlayan birincil motifler arasına alındı. Ekonomik süreç Usuntemelidir biçimindeki tarihsel materyalist ilke ile uyum içinde, Eleştirel KuramdaDuyunç Özgürlüğü ve Ussal İstenç kavramlarına yer verilmedi. Eleştirel Kuramıneleştirisi ve yargısı ussal bir ölçütün yokluğunda kuramcının özencindentüretildi, eleştiri eleştirdiği altyapının bir fonksiyonu oldu.Yalnızca baskılanmaya, aldatılmaya ve denetlenmeye belirlenmiş karşıtlıksıztek-boyutlu insan ve tek-boyutlu toplum tasarımları ile tutarlı olarak, Okul hiçbirzaman politik ve ekonomik örgütlenme ile ilgilenmedi. Ortodoks Marxizminsınıf savaşımı kavramını ve ona bağlı diktatörlük, zor ve şiddet öğeleriniprogramından silen Frankfurt Okulu Yurttaş Toplumunda eylemsiz bir Reddedişolarak, salt Eleştiri uğruna Eleştiri olarak kaldı. Marcusenin sözleri ile, Eleştireltoplum kuramının şimdi ve gelecek arasındaki uçurumu kapatabilecek hiçbirkavramı yoktur: Hiçbir söz vermeksizin ve hiçbir başarı göstermeksizin, olumsuzkalır. Böylece, umutsuz olarak, yaşamlarını Büyük Reddedişe vermiş olanlarave verenlere bağlı kalmayı ister. Olumlusu olmayan analitik bir Olumsuzolarak Büyük Reddediş daha sonra Gerçeğin ve Usun olumsuzlanması olarakpostmodern nihilizm tarafından üstlenildi, ve İstencin ve Özgürlüğün, onunlabirlikte Hak, Ahlak ve Törelliğin, ve sonuçta bütününde insan değerlerininreddedilmesi kültürel incelemeler olarak, metin çözümlemeleri olarak veyazınsal eleştiri olarak, kısaca Küçük Reddediş olarak düzeltildi. Aziz Yardımlı